Hollanda’da seçimlerin üzerinden tam 100 gün geçti. Hükümet hâlâ kurulamadı. Hollanda siyaseti geleneğinde, hükümetlerin kurulmasının uzun sürmesi gayet normal bir gelişmedir. Ancak, seçim tarihinden bugüne geçen yüz gün içinde, hükümeti kurma hazırlıklarını yapmak için görevlendirilenlerde üç kez değişiklik yapıldı. Buna rağmen, hükümetin kurulmasında, hâlâ somut bir sonucun ortaya çıkmaması, bu işin daha da uzayacağını göstermektedir.
Hükümeti kurma hazırlıklarını yürüten son görevli Mariëtte Hamer, VVD ve D66 dahil, bütün siyasi partilerle, defalarca bilgi alışverişi gerçekleştirdi. Hamer, yaz tatili öncesinde kurulması beklenen yeni koalisyon hükümeti için, görüşülen altı parti ile çoğunluğu oluşturamadığını açıkladı. Hamer, VVD lideri Rutte ve D66 lideri Kaag’ın, üç hafta içinde ana hatlarıyla yeni bir hükümet programını tekrar yazmalarını istedi.
Mariëtte Hamer, son yayınladığı yüz sayfalık muhtemel koalisyon raporunda, yedi ayrı bölümde, gelecek bir hükümete bırakılamayacak acil konulara yer verdi. Rutte ve Kaag’ın yazacakları yeni program bu bölüm ve konular üzerinde olacak. Ancak, uzmanlar, Rutte ve Kaag’ın ajandalarının çok dolu olduğundan hareketle, söz konusu yeni programın, üç hafta içinde yazılamayacağı görüşündeler. Kaldı ki, Rutte ve Kaag, önümüzdeki günlerde, diğer bakan ve milletvekilleri gibi, ağustos ayının yarısına kadar, yaz tatiline çıkacaklar.
Mariëtte Hamer’ın, yazdığı son raporun parlamentoda görüşüldüğü sırada, ırkçı parti lideri Wilders ile, D66 partisi lideri ve Dışişleri Bakanı Kaag arasında ilginç bir tartışma yaşandı. Wilders, Luxemburg’da yapılan Dışişleri Bakanlar Konseyi’ne, hükümetin çevreyi kirleten uçağı ile gittiğini, neden trenle gitmediğini sordu. Kaag, VVD’li Van ‘t Wout’un hastalanması ve onun yerine Stef Blok’un kaydırılmasıyla, iki bakanlığın işlerini ve parti liderliğini yürüttüğünü, dolayısıyla ajandasının dolu olduğunu belirttikten sonra, kinayeli bir şekilde, Luxemburg’a bisiklet ile gidebilmesi için kondisyonunun iyi olmadığını söyledi.
Uzmanlar, hükümet oluşumunun bu kadar uzamasının sebepleri üzerinde, VVD lideri Rutte ile D66 lideri Kaag’ın, siyasi tecrübeleri başta olmak üzere, yer yer karşı karşıya gelmelerini gündeme getiriyorlar. Yorumlara göre, Yüksek bir büroktat ve uluslararası bir tecübeye sahip olan Sigrid Kaag’ın, parlamentoya adapte olması zaman alacak. Mark Rutte ise, politikacı olup, dördüncü defa kabineyi yüklenme yolunda. Kaag, bazen sinirli konuşuyor, Rutte ise, bazen argo ve sokak dili bile kullanmaktan çekinmiyor. Kaag, yeni bir liderlik iddiasıyla seçim kazandı. Rutte ise, üst üste yaptığı hatalarla güven kaybetmesine rağmen, halâ direniyor. Uzmanlara göre, bu kişisel farklar, bir kimya uyuşmazlığı.
İşte bu özelliklere sahip olan iki lider, önümüzdeki haftalarda birlikte çalışarak, kendi partileri VVD ve D66 yanısıra, bir iki partinin de, yer alacağı bir hükümet formülü üzerinde anlaşmaları bekleniyor. Yani iki farklı siyasi kabiliyete ve tecrübeye sahip, Rutte ve Kaag’ın, kimyaları uyuşmasa da, birlikte çalışmaları ve sorunu çözmeleri bekleniyor. İki lider de, kendilerinden emin olup, haftalar veya aylar sürse de, anlaşabilecekleri bir koalisyon protokolu ortaya çıkarmalılar.
Siyaset bilimci Rudy Andeweg’e göre, Mariëtte Hamer’ın, muhtemel koalisyon için, Rutte ve Kaag’a ev ödevi vermesi, 1994 yılında yaşanan ‘Kok, Van Mierlo ve Bolkestein’ koalisyonunu hatırlatıyor. Elbette, 1994 yılındaki VVD lideri Bolkestein ile şimdiki VVD lideri Rutte arasında ve 1994 yılındaki D66 lideri Van Mierloo ile şimdiki D66 lideri Kaag arasında ciddi farklılıklar var. 1994 yılındaki Mor Koalisyonda, D66 anahtar parti durumundayken, şimdi D66 hükümet kurucu durumunda. Hatırlanacağı gibi, 1994 yılında kurulan Mor Koalisyonda, liberaller ve sosyal demokratlar yer almışlardı ve hükümet zor kurulmuştu. Zor kurulan hükümet ise ancak yedi ay dayanabilmişti.
Her ne kadar, Hollanda siyasetinde oluşan şartlar, yeni hükümetin kurulmasını zorlaştırsa da, siyasi tarih ve kültürde bir gelenek haline gelen uzlaşma ve tartışma kültürü sayesinde, bir koalisyon hükümeti kurulacaktır. Zira, ülkenin yeni hükümete ihtiyacı vardır. Ülkenin, eğitim, iklim, toplumda giderek büyüyen polarizasyon, hukuk devletinin restorasyonu, yeni yönetim gibi sorunları yeni hükümeti beklemektedir.
