İsmet Bey, Türkiye’den Hollanda’ya işci olarak gelmek isteyen vatandaşlar çoğalıyor. Bu konudaki son durum nedir?
Şimdi buraya gelmek isteyen insanlarla görüşüyoruz, çoğuda Türkiye’de durumu iyi olan, çift çalışıp çifte maaş alan insanlar. ‘Önümüzü göremiyoruz’ diyorlar ve Hollanda’ya gelmek istiyorlar. Ama tabi burada şöyle bir algı var. Tamam belki burada iki asgari ücret 1500 Euro’dan, 3000 Euro çok gelir gibi gözüküyor, çünkü Türkiye’de insanlar bunu hesaplarken 30 bin YTL diye düşünüyorlar. Burada böyle bir düşünme hatası oluşuyor. Bir baktığımız zaman, kiradır, sigortalardır, diğer giderler derken bir aile 3000 Euro ile geçinemiyor bile aslında. Mesela şu konu çok önemli, insanların bu çok tuhafına gidiyor. Diyorlar ki ‘sigorta, maaştan kesilmiyor mu?’ diyorlar. Evet kesiliyor ama bi de ayrıyetten ödediğin sigortalar var. Tabi her ne kadar mantıksız gelse de bu durum, böyle bir gerçeklik var burada.
Karşığılından aldığınız sağlık sistemi de cabası doğrusu, başka bi sıkıntı da burada yatıyor tabii.
Buraya geldiğiklerinde ‘işimiz hazır’ diye düşünen kişiler, Türkiye’deki sosyal yaşamı burada yeterince bulamayacaklarını düşünmüyorlar. Burada her akşam bir yere yemeğe çıkalım düşüncesi zaten yanlış, fırsat bulup ayda 1-2 kez gidebiliyorsan buna memnun olmalısın, gidemeyenler de var. Bu tür algılar tabi Hollanda’ya gelmenin cazip olduğunu gösterse de pratikte düşünüldüğü gibi olmuyor haliyle.
Kalifiye işçiler de geliyor, expat olarak, onların maaşları daha da yüksek haliyle, ancak onlar bile geçinmekte zorluk çekiyorlar.
Ev sıkıntısı başka bir problem Hollanda’da, bu konuyla ilgili ne önerilerde bulunuyorsunuz?
Birincisi zaten gelen vatandaşlar burada ev bulamıyorlar. Bugün Amsterdam’a baktığımızda 2000 eurolara çıkmış durumda kiralar. Burada, Arnhem’de aşağı yukarı özel sektördeki kiralar yine çok yüksek. Ama kira yüksekliğin yanı sıra, ev bulmakta zorlanıyorsun, çünkü ev yok. İlla ki ilk başta bir ev bulabilmek için, onderverhuurdenilen, başka birisinin evini kanuni karşılığı olmayan şekliyle kiralamakla çözümler bulunuyor. En büyük sıkıntı ev, ikincil en büyük sıkıntı ise dil. Ne kadar da İngilizceniz olsa da, Hollandaca konuşamayınca sorunlar çıkıyor. Dışardan bakıldığında güllük gülistanlık gözüküyor, ancak buraya geldiğinde değişiyor.
Peki İsmet Bey, Expat olarak Hollanda’ya gelmek isteyen bir kişi için prosedürler nasıl işliyor?
Öncelikle zaten kişinin üniversite mezunu olması şartı var. Nitelikli bir eleman olması gerekiyor, yoksa zaten kesinlikle başvurusunu yapmıyoruz zaten. İkincisi ise Hollanda’daki bir şirketin bu kişiyi işe alması gerekiyor. 30 yaşından küçüksen, şu an 3500 brüt civarında bir maaş gerekiyor başvuru için, 30 yaş üstünde ise 4650 brüt maaş gerekmekte. Vatandaşın buraya işi hazır halde gelmesi lazım. Bir de ek olarak ise alan şirketin de İND’nin sponsor şirketler listesinde olması gerekiyor. Birlikte çalıştığımız payroll şirketleri var İND’nin listesinde. Bu şirketler aracılığıyla buna bir çözüm buluyoruz. Ama burda unutlmaması gereken bir başka husus ise, 3500 brüt maaşın, vatandaşın eline geçtiğinde 2200 euro net kalıyor. Bu da böyle bakıldığında asgari ücretin biraz üzerinde. Ona güvenip yol almak zor oluyor haliyle. Buraya geldiğinizde tüm masraflarla birlikte elinze kalacak net maaş fazla yüksek değil.
Bir de ek olarak alacağın maaşın bakanlık tarafından onaylanması gerekiyor. Çünkü zamanında bu kötüye kullanıldı. Bu nedenle artık her bir kişinin hem işi hem maaşı kontrolden geçiyor. Verilen maaşların marktconform dediğimiz, piyasanın çok üzerinde olmaması gerekiyor.
Peki vatandaşların kendi işlerini kurması nasıl işliyor?
Şu an en çok gelen taleplerden birisi de bu konu baktığımızda. Türkiye’de şubesi olan ve burada iş kurmak isteyenler çok sayıda başvuru yapıyor. Bu vatandaşlara açık açık söylüyoruz, şu an işiniz zor, çünkü İngiltere’nin Brexit’le ayrılmasından dolayı Hollanda’ya bir akım var. Hollanda Türkiye’den gelen isçi ve işverenlere çok sıcak bakmıyor. Burada önemli olan, güzel bir iş planıyla başvurunun yapılması ve red alma riskiyle bu çalışmaları başlatmak lazım. Türkiye’de maalesef bazı aracı şirketler vatandaşları doğru yönlendirmiyor. Ankara Anlaşması çerçevesinde kolaylıkla işinizi hallederiz diyorlar, ama tabii bu o kadar kolay olmuyor. Baya insanlar mağdur bu konuda. İyi bir iş planı ne anlama geliyor burada, Hollanda’ya katkı sağlayacak, başka örneği olmayan bir iş planı gerekiyor.
Bu aşamaları geçen bir kişinin başvuru süreci daha sonra nasıl işliyor?
Başvuru olduktan sonra, başvuru Ekonomi Bakanlığına gidiyor, bakanlık araştırmaya tabii tutuyor. Burada kurulan şirketin Hollanda ekonomisine nasıl katkı sağlandığı araştırılıyor. Burada 3 kriter var. Birincisi açtığın şirkette en azından asgari ücreti kazanman gerekiyor. Bu da yıllık ortalama 25 bin euro brüte denk geliyor. İkincisi ise, Hollandalı bir işçiye zarar vermemen gerekiyor, bu da önemli bir kriter. Üçüncü olarak ise uzun vadede kalıcılık araştırılıyor. Levensvatbaarheid denilen bu kavramda işin sağlıklı yürümesine bakılıyor. Önümüzdeki 3 yıl boyunca sağlıklı bir şekilde şirketin ayakta kalmasını kanıtlamanız gerekiyor.
Şirketlerin ekonomiye katkısını neye göre karar veriliyor?
Yatırıma bakılıyor burada. Yeni müşteri portföyün var mı, işçi alımı yapıyor musun, vergi ödemesi yapıyor musun, bu şekilde kriterlere bakıldığında buradan bir sonuç çıkıyor. Mesela uzun vadeli anlaşmalar burada çok önem arz ediyor. Hollandalı şirketlerle yapacağın bu tür anlaşmalarla kalıcı olduğunu kanıtlayabilrisin. Ama en çok red gelme sebebi, ondernemingsplan dediğimiz iş planının eksik olması. Hollanda’nın bu konudaki çıtası çok yüksek. İND’de örneklerine çok rastlıyoruz, ret kararları artık kopyalama yapıştır şekliyle gidiyor. Başvurusu reddedilen şirketin düzeltmeleri yine kendine ait haliyle.
Eskiye nazaran Türkiye’den damat/gelin getirme azaldı mı?
Eskisi kadar değil haliyle, mesela baktığımızda 2003 yılında başvuru sayısı en çok o yıl olmuş. 35 bin kişi evlenip gelmiş sadece o yıl. Daha sonraki yıllarda bu sayı azaldı ama hala devam etmekte. Ankara Anlaşması tabi Türklere özel bir anlaşma, Faslıların mesela buraya gelmesi, zorunlu sınavlardan geçiyor, dil sınavından geçmeden buraya gelmek imkansız.
Ankara Anlaşması Hollanda tarafından bildiğimiz üzere uygulanmak istenmiyor, hali hazırda son durum ne bu konuda?
Hollanda şu an itibariyle engellemek için elinden geleni yapıyor. 1 ay önce yeni bir karar çıktı mesela, Hollanda’da yeni bir kanuna göre, 3 kısa suçtan dolayı, süresiz oturumluları gönderebiliyor. Örnek vermek gerekirse, birincisi ufak bir kavgaya karışma, ikincisi hakaret ve üçünsüsü ise diyelim ki bir hırsızlık. Bir önceki 2013’teki kanunda, ‘Hollanda’da 20 yıldan fazla kalıyorsan, seni kimse yurtdışı edemez’. Bu kanunda değişiklik oldu ve artık 3 suç sonucunda oturumunuz iptal edip size Türkiye’ye gönderebilirler.
Avukat Bey, bir de Ankara anlaşması çerçevesinde buraya gelecek vatandaşları ilgilendiren yeni bir husus var. Yeni bir dil sınavı 1 Ocak 2022’den itibaren yürürlüğe girecek. Bunu açar mısınız biraz?
Şu an herkeste bir evlenme telaşı var evet yeni girecek olan dil sınavıyla ilgili. Hollanda’ya gelmeden dil sınavını almış olmanız gerekiyor. Niveau A2 sınavını almanız gerekiyor. O da Türkiye’de yaşayan bir vatandaş için zor bir sınav, sadece kitaplardan pratiksiz öğrenmek. Daha önce sınav olmadan başvuru yapıyorduk, 1 Ocak’tan itibaren katı bir sınav sorunu önümüze çıkıyor. O yüzden 1 Ocak’tan önce bir sürü evlilik planlanmış durumda haliyle.
