Gazetecilik, gazetecilerin çalışmalarına rehberlik eden bir dizi ilke ve standarda sahiptir. Genellikle “gazetecilik kuralları” olarak adlandırılan bu ilke ve standartlar, gazetecilerin doğru, adil ve sorumlu habercilik yapmalarını sağlamayı amaçlamaktadır. Gazeteciliğin bazı ortak ilkeleri ve standartları şunları içerir:
Doğruluk: Gazeteciler, gerçekleri doğru bir şekilde bildirmek ve yayınladıkları veya yayınladıkları bilgileri doğrulamak için çaba göstermelidir.
Adillik: Gazeteciler haberlerinde adil ve tarafsız olmalı, bir haberin tüm taraflarını dengeli bir şekilde sunmalıdır.
Bağımsızlık: Gazeteciler haberlerinde bağımsız ve objektif olmalı, dış etkilerden veya önyargılardan uzak olmalıdır.
Şeffaflık: Gazeteciler kaynakları ve yöntemleri konusunda şeffaf olmalı ve olası çıkar çatışmalarını ifşa etmelidir.
Hesap verebilirlik: Gazeteciler çalışmalarından sorumlu olmalı ve haberlerindeki hataları veya yanlışları düzeltmelidir.
Sorumluluk: Gazeteciler, ifade özgürlüklerini sorumlu bir şekilde kullanmalı ve başkalarının haklarına ve onurlarına saygı göstermelidir.
Bu ilke ve standartlar ülkeye, kültüre ve belirli medya kuruluşuna bağlı olarak biraz değişebilir, ancak genellikle etik gazetecilik için bir kılavuz görevi görür. Haber ajanslarının ve diğer medya kuruluşlarının gazetecilik kurallarına uymasını ve etik ilkelere bağlı kalmasını sağlamanın birkaç yolu vardır:
Birden çok kaynak arayın: Belirli bir sorunla ilgili dengeli ve doğru bir görüş elde ettiğinizden emin olmanın bir yolu, birden fazla bilgi kaynağı aramaktır. Bu, yanlış bilgilerin yayılmasını azaltmaya ve durumun daha eksiksiz bir resmini sağlamaya yardımcı olabilir.
Etik haberciliği destekleyin: Saygın kaynaklardan haber almayı seçerek ve yüksek gazetecilik standartlarına uyan medya kuruluşlarını destekleyerek etik haberciliği destekleyebilirsiniz.
Sorumlu tutun ve etik olmayan davranışları bildirin: Bir haber ajansının veya başka bir medya kuruluşunun gazetecilik kurallarına uymadığını veya etik dışı davrandığını fark ederseniz, bunu dikkatlerine sunabilir ve sorumlu tutabilirsiniz. Birçok medya kuruluşunun, şikayetleri incelemekten ve kuruluşun haberleriyle ilgili sorunları ele almaktan sorumlu ombudsmanları veya kamu editörleri vardır.
Kendinizi eğitin: Gazeteciliğin ilkeleri ve standartları konusunda kendinizi eğitmeniz ve medyanın nasıl çalıştığını anlamanız önemlidir. Bu, tükettiğiniz bilgileri daha iyi değerlendirmenize ve medya kuruluşlarının kurallara uymadığını fark etmenize yardımcı olabilir.
Dünya gündeminde medyanın gücü yadsınamaz
Dünya gündeminde medyanın gücü yadsınamaz. Ancak medya kuruluşları da sonuç itibarıyla ticari şirketler olmasından dolayı, yazılan yazılarda ve verilen haberlerde yüzde yüz bir objektiflik sözkonusu değildir. Hatta dünyada bir takım medya organları, devletlerin ve lobi gruplarının çıkarlarını gözetmek zorunda bırakılır. Bize en çok gelen sorulardan biri de “Hangi medya organına ne kadar güvenilebilir?” sorusu. Cevabımız genellikle ‘hiçbiri’ şeklinde olmaktadır. Okurlarımıza da tavsiyemiz odur ki “Hepsini izleyin ve takip edin ve sonra kime ait olduklarını araştırın bulun ve sorgulayın!”.
Mesela genel anlamıyla Türkiye’ye yönelik içerikleri üreten ‘+90’ isminde bir haber kanalı sosyal medyanın teksif etmesiyle Youtube’da yayına geçti. ‘Tarafsız gündeme bağlan’ sloganıyla hareket etme iddiasında. Bu kanalın sahipleri bir ortaklıktan meydana geliyor. BBC, Deutsche Welle, BBC, France24 ve Amerikan VOA’nın beraber yürüttüğü bir proje. Emperyal klüplerin ortaklığında oluşan bu yeni oluşumdan nasıl tarafsız haber çıkar onu sorgulamalısınız.
+90 haber kanalı tanıtımında diyor ki, ‘Yargılamak için değil, önyargıyı ortadan kaldırmak için, fikrimizi değiştirmek için değil, farklı bakış açılarına alan yaratmak için’ yayın yapıyoruz. Oysa bugüne kadar izlediğimiz DW, BBC, VOA ve France24 kendi istihbarat servislerinin istekleri yönünde yayın yapmakta bir beis görmeyen kanallar. Aykırı seslere genelde tahamülleri yoktur, farklı görüşlerdeki muhabirlerinin bile işlerine son vermişlerdir. Reuters Haber Ajansı, Türkiye gibi ülkelerde aradıkları çalışan profiline, ülkenin iktidarına muğayir hareket etme özelliğini ve adeta şartını getirmektedir.
Dünya medyası dediğimiz olgu, sahipli bir mecradır, bunu gözardı etmemeliyiz. Sahipleri ise istihbarat teşkilatlarıdır, emperyal lobi güçleridir. Batıya, ekonomik ve siyasi olarak bağlı, Türkiye gibi ülkerin medyaları da batı medyasına, ajanslarına, hatta sanat ve kültür ya da eğlence sanayine bağımlıdır.
Global anlamda gazeteciler, dünya haberlerini ise üç büyük haber ajansınından alıp yayınlarlar genelde: AP, AFP ve Reuters.
Global olarak 14-15 medya grubu dünyadaki tüm haberleri oluşturur. FOX, Sony, CNN International, BBC, Walt Disney ve Time Warner bunlardan bazıları. Dünya basını bu şekilde çok uluslu şirketlerin elindedir. Almanya, Amerika, İngiltere, Hollanda dahil olmak üzere, çok gelişmiş olduğunu düşündüğümüz çoğu ülkelerde güç sahiplerine, uluslararası lobi güçlerine kritik noktalarda eleştiri getirmeye başlayan medya organlarının ya sesi ya da vanası kısılır; hizaya gelmesi için bir dizi yaptırım gücü uygulanır. Böyle bir durumda tarafsız ve bağımsız medyadan söz etmek mümkün olabilir mi?
DÜNYAYI YÖNETEN BÜYÜK HABER AJANSLARI
Reuters: Reuters, Kanadalı çok uluslu bir medya şirketi olan Thomson Reuters Corporation’a ait bir İngiliz haber ajansıdır. 1851’de Alman girişimci ve gazeteci Paul Julius Reuter tarafından kuruldu, ancak şu anda Kanadalı çok uluslu bir medya şirketi olan Thomson Reuters Corporation’a ait. Thomson Reuters Corporation, 2008 yılında Kanadalı bir medya şirketi olan Thomson Corporation’ın Reuters haber ajansının ana şirketi olan Reuters Group’u satın almasıyla kuruldu. Bugün, Thomson Reuters Corporation halka açık bir şirkettir ve tek bir aileye ait değildir.
Associated Press (AP): AP, üye haber kuruluşlarının sahip olduğu bir kooperatiftir. Dünyanın en eski ve en büyük haber ajanslarından biridir. Associated Press (AP), dünyanın en eski ve en büyük haber ajanslarından biridir ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ve dünyadaki medya kuruluşlarına, işletmelere ve diğer kuruluşlara haber kapsamı ve diğer hizmetler sağlar.
Agence France-Presse (AFP): Fransız hükümetine ait bir Fransız haber ajansıdır. Fransız hükümeti tarafından atanan ve şirketin genel yönü ve stratejisinden sorumlu olan bir CEO tarafından yönetilmektedir. CEO’nun altında, haber toplama ve dağıtma, iş geliştirme ve finans gibi şirketin operasyonlarının farklı yönlerinden sorumlu olan çeşitli departmanlar ve iş birimleri bulunmaktadır. Şirketin ayrıca dünya genelinde yerel operasyonlardan ve satışlardan sorumlu bölge ofisleri bulunmaktadır.
Reuters, Associated Press (AP) ve Agence France-Presse (AFP), karmaşık organizasyon yapılarına sahip büyük, uluslararası haber ajanslarıdır.
Deutsch Presse-Agentur (DPA): DPA, Alman hükümeti ve çeşitli Alman medya kuruluşlarının sahibi olduğu bir Alman haber ajansıdır. Son olarak şunu da söyleyelim ki, gazetecilerin çıkar çatışması yaşaması veya kendileriyle kişisel veya profesyonel bağlantısı olabilecek konularda haber yapmalarının istenmesi alışılmadık bir durum değildir. Bu durumlarda, gazetecilerin olası çıkar çatışmalarını ifşa etmesi ve haberlerinin adil ve doğru olmasını sağlamak için adımlar atması önemlidir.
