Verimlilik

Yine bir Ramazan suçluluğu, yine koşuşturma, yine hiçbirşeyi yetiştiremeyenler, peki nedir sebebi? Zaman, zamansızlık, çağ, insanın kendi kendine üstlendiği rollerin kulluk bilincinin önüne geçmesi, proğramlayamama, planlayamama, ya da yönetim becerisinin eksikliğimidir? Zamanın bereketsiz oluşumudur? Usulca, ne zaman tam anlamıyla tatmin olmuş bir şekilde Ramazana veda ederken, bayramda zerre suçluluk duygusu olmadan verimli bir Ramazan geçirdiğimizi hissettik? Muhtemelen bunun üzerine sizinle sohbet edecek olsak, verimlilik kavramının hepimizce farklı tanımlandığını tespit ederiz.
Peki verimlilik nedir?
İslami üretkenlik görüşünü ve onun modern dünyayla olan ilişkisini kavramak için üç noktaya değinmemiz gerekiyor: İlk olarak, modern üretkenlik teorisinin nereden geldiğini anlamamız ve post-modern toplum üzerindeki bazı etkilerine bakmamız gerekiyor. İkinci olarak, üretkenliğe yönelik modern meydan okumalardan bazılarını çözmede İslam’ın benzersiz bir şekilde ortaya koyduğu şeyleri kavramalıyız. Son olarak, bir zamanlar var olan en üretken toplumların en ön saflarında yer almalarına rağmen, Müslüman dünyasının neden -inançlarından cesaret alarak- neden verimsizliğin karanlığına düştüğüne dair sorunu ele almamız gerekiyor.
Modern Verimlilik Biliminin Tarihi Ve & Sonrasi Modern Toplum Üzerindeki Etkisi
Modern Verimlilik biliminin kökenleri, Batı medeniyetinin felsefi temellerinde yatmaktadır. Temelleri şunlara dayanmaktadır:
a. Aydınlanma Çağı ve Akıl Çağı’nın başlattığı akıl ve bilimin üstünlüğü;
b. Kilise ve devletin (veya laikliğin) ayrılması ve bunun dini toplum işlerinde aktif bir rol oynamaktan uzaklaştırması üzerindeki etkisi; ve
c. Sanayi Devrimi ile başlayan kapitalist sistemde cisimleşen, kendi içinde bir araç ve amaç olarak materyalizm arayışı
Bu kökleri ve temelleri anlamak, günümüzde yaygınlaşan modern üretkenlik biliminin çerçevesini kavramayı kolaylaştırır. Aydınlanma ve Akıl Çağı 17. yüzyılın ortalarında ve 18. yüzyılın başlarında ortaya çıktığında, asıl odak noktası bilim tarafından kanıtlanamayan her şeyi itibarsızlaştırmaktı. Buna ek olarak, Batı dünyasının Kilise ve genel olarak dinle olan “huzursuz ilişkisi” de var. Batılı aydınlar, insanın ilerlemesi için din ve maneviyatın, insanın ekonomik ve sosyal ilerleme için aklını kullanması için bir kenara çekilmesi gerektiğine ikna oldular. Bu yeni bulunan “özgürlük” modern ulus devletlerin ve kapitalizmin yükselişine yol açtı.
Verimlilik kısa süre sonra başlı başına bir bilim haline geldi, belki de yönetim biliminde insan verimliliğini artırmaya, insan verimliliğini artırmanın yollarını ve araçlarını belgelemeye ve üretimden daha fazla çıktı elde etmeye kafayı takan bilinen ilk kişi olan Frederick Winslow Taylor (1856-1915) ile başladı. Kurumsal üretkenliğe ve yapıların ve sistemlerin verimliliği artırmaya nasıl yardımcı olabileceğine odaklanma izledi. Ardından 1980’lerden 2000’lere teknolojik üretkenlikte büyük ilerlemeler sağladı.
Günümüzde, önce insanı fiziksel, duygusal ve hatta nörolojik olarak anlayarak insan verimliliğini artırmaya odaklanılan bir çağda yaşıyoruz; ve ikincisi, yapay zeka ve robotik kullanarak insan potansiyelini ve üretkenliğini artırmanın yollarını ve araçlarını üzerinde çalışmalar sürdürülüyor. Bu zamana kadar, bunların hepsi insan toplumu için olumlu gelişmeler gibi görünüyor. Hayatın birçok alanında kayda değer ilerleme kaydetmiş olsak da, bu ilerlemelerin bir bedeli olduğunu inkar edemeyiz. Daha yüksek verimlilik için yapılan bu baskı, ayak uydurması çok zor olan ve çoğu durumda (tıbbi faturalar ve sosyal yardım yoluyla) düşündüğümüzden daha yüksek maliyetler getiren sürekli bir yarış içinde yaşamamıza neden oldu.
Evet, insan ırkı olarak üretkenliğimizi artırdık ama bu arada üç şeyi de kaybettik: amacımız, değerlerimiz ve ruhumuz. Bedenin (beslenme, zindelik ve uyku) ve zihnin (odaklanma, yaratıcılık ve zaman yönetimi) işlevlerini iyileştiren şeylere odaklandık ve ruhumuzu besleyen değerleri ihmal ettik.
Modern üretkenlik biliminin Batı felsefi ve entelektüel düşüncesinde kök salmasıyla başlamış olsa da, bu, mevcut üretkenlik modelini sorgusuz sualsiz körü körüne takip eden dünyanın geri kalanını hiçbir şekilde aklamaz. Üstelik Müslümanlar olarak, her ne pahasına olursa olsun üretkenlik ve ekonomik büyüme arayışımızda farklı olmadık. Tarihimiz, İslam medeniyetinin altın çağına yol açan kanıtlanmış bir üretkenlik modeli göstermiş olsa da, üretkenlik ve insan refahı anlayışımız, inancımızdan ve değerlerimizden ayrılmıştır.

İSLAM VE VERİMLİLİK/BEREKET
İslam, üretkenliği bir amaç olarak değil, bir araç olarak görür. Hem amaç hem de yaşamak için bir dizi değer sağlar. Ayrıca ruhu derinden besleyerek beden, zihin ve ruh arasındaki dengenin günlük hayatımızda korunmasını sağlar.
Amaç ve anlam bulmanın üretkenliğimiz üzerinde büyük etkisi vardır. Modern psikolojiye göre temel insan motivasyonunun üç sütunundan biridir, diğer ikisi özerklik ve ustalıktır. Ne yazık ki, günümüzün tüketim toplumunda üretkenliğin itici güçlerine baktığımızda, amaç genellikle belirsizdir veya en fazla değersiz bir arayıştır. Bu amaçlar – onlara nasıl bakarsanız bakın – sonuçta çok sığdır. Onlar bu sonlu dünyayla yakından bağlantılıdır ve Yaradan ile olan ilişkimizle bağlantılı değildir.
İslam’ın ortaya çıkardığı şey: her eylemimizi yönlendiren açık ve özlü bir amaç ve niyet. İslam’da üretkenlik amaçlıdır, anlamsız değildir. İlâhi bir ilhamla, doğal mizacımızın (fıtrat) içinde yerleşik, amaçlı bir yaşam sürmek için sürekli, içsel bir dürtü vardır. Bu, Kur’an’da açık bir şekilde ifade edilmekte ve şüpheye mahal bırakılmamaktadır. Bu amacı anlamak ve günlük faaliyetlerimizin bir parçası olarak içselleştirmek, herhangi bir insan için gerçekten dönüştürücüdür. Açık bir kurallar dizisi veya etik değerler olmadan üretkenlik arayışı insanı yok edebilir – ya fiziksel hastalık ve yorgunluk yoluyla ya da zihinsel ve duygusal olarak depresyon, stres ve kaygı yoluyla.
İslam, dış güç tarafından empoze edilmeyen, ancak kişinin kendi iradesiyle kendi kendine uyguladığı, Allah’ın emrine ve Hz. Bu değerleri yaşamak ve uygulamak sadece bireye değil, toplumun tamamına büyük fayda sağlar. Güven, sıdk (dürüstlük) ve ihsan gibi değerler, yaşamlarımızda doğru olmamıza ve en yüksek ahlak standartlarını korumamıza yardımcı olur. Adalet, merhamet ve rifk gibi değerler insan onurunun korunmasına yardımcı olur. İslam’ın, takipçilerini her eylemine rehberlik eden bir iç ahlaki pusulaya sahip olmaya teşvik ettiği yer burasıdır.
Şimdiye kadar muhtemelen şu soruyu soruyorsunuz: Eğer İslam, üretkenliği artırmak için tüm bu yerleşik değerlere ve sistemlere sahipse; Nasıl oluyor da Müslüman ümmeti bugün dünyanın en verimsiz milletlerinden biri?
Biz Müslümanlar olarak durumumuz için “dış güçleri” suçlamak kolay; ancak gerçekten aynaya bakıp kendimize sormamız gerekiyor: neden? Bu soruyu yanıtlamaya başlamak için öncelikle Müslüman ümmetinin her zaman böyle olmadığını kabul etmeliyiz. Aslında bildiğiniz gibi İslam medeniyeti yaklaşık 900 yıl boyunca dünyanın geniş bölgelerine hükmetti. Çalışkan, üretkendi ve dünyaya bilim ve kültürde önemli keşifler ve ilerlemeler sağladı. Ancak bu süreçte ümmet -sömürgecilik ya da normalde suçladığımız gibi diğer dış etkenler yüzünden değil,- ümmetin bilinçaltına sızan bir dizi yanlış algı ve düşünceler nedeniyle verimsizliğe düştü.
Ahmed Khayri Al-Omari adlı çağdaş bir İslam düşünürünün kitaplarını okuduktan sonra bu yanlış anlamaların ve ümmetin üretkenliği üzerindeki etkilerinin anlayabilirsiniz. Müslüman bilinçaltına yerleşmiş olan ve ümmetin gelişimini etkileyen İslami kavramların bazı yanlış anlaşılmalarının tehlikeli doğasını ortaya koyuyor. Bu kısacık köşeye sığmayacak elbette ama, bize ve şu ana dokunması açısından:
İlk olarak, günlük kararlarınızın sizi nasıl doğru bir yaşama götürebileceğini anlamalıyız. Kadere olan inancın, “ne anlamı var ki, her şey yazılı” diyen bozguncu bir argüman olmamalı. Bunun yerine, “Eğer seçimim Allah’ın benden yapmamı istediği şeyle uyumluysa, o zaman hayatta ve ahirette başarılı olacağım!” diyen güçlendirici, manevi bir güçlendirici olmalıdır. Son olarak üretkenliği belkide yeniden tanımlamak gerekiyor: Verimlilik = Faydalı bir hedefe doğru Odak x Enerji x Zaman.
Faydalı hedefi de tanımlarken; dünyada ve ahirette mükâfatı en üst düzeye çıkarmayı amaçlayan bir yaşam sürmek. Değer temelli ve ruhu besleyen bir üretkenlik hedeflerken aslında, ömrümüze ve işlerimizde bereketi kast ediyoruz. En çok neyin bereketlenmesine ihtiyaç var soracak olursak, kazançtan önce zamanın bereketlenmesi. Zamanı bereketlendirmenin yollarını aramamız dileğiyle..




Leave a Reply

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

error: Content is protected !!
Haber her gün e-postanıza gelsin

Haber her gün e-postanıza gelsin

Yeni haberleri e-postanıza ulaştırmamız için mail adresinizi girmeniz yeterli.

You have Successfully Subscribed!